1- جلسه دفاع را جدی بگیرید، اما نه خیلی جدی! جلسه دفاع برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) آزمونی مهم و خاطرهای به یادماندنی است. زیرا در این جلسه مجوز فراغت از تحصیل آنان صادر می شود و نمرهء نهایی پایاننامهای، که ماهها برای نگارش و تدوین آن تلاش کردهاند، مشخص خواهد شد. در بسیاری از دانشگاههای ایران و جهان، جلسه دفاع آخرین آزمونی است که دانشجویان این مقاطع پیش از اخذ مدرک تحصیلی خود میگذرانند و باید برای آن کاملاً آماده باشند. بخش نخست این جلسه ارائه گزارش شفاهی دانشجو از مراحل تحقیق خود و یافتههای آن است. بخش دوم زمان شنیدن نظرات داوران و پاسخ به پرسشهایی است که مطرح میکنند. هیئت داوران پرسشهای خود را بر اساس متن پایاننامه که قبلاً خواندهاند؛ و گزارش شفاهی دانشجو که در جلسه شنیدهاند مطرح می سازند. به این ترتیب، موفقیت در این جلسه نقش مهمی در زندگی تحصیلی دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی دارد؛ و بدیهی است آنان که چند ماه درگیر انجام پژوهش پایاننامه و نگارش گزارش آن بودهاند، برای ارائهء نتایج آن نگران باشند. اما فراموش نکنیم که بخشی از ارزیابی داوران مبتنی بر توان ارائه مطالب و مهارت دانشجویان در پاسخگویی به پرسشهاست؛ و این نگرانی از توان آنان خواهد کاست. در نتیجه، هر چه دانشجویان آرامش بیشتری داشته باشند، با سهولت بیشتری میتوانند پاسخگوی پرسشهای داوران باشند. پس به خاطر داشته باشید، نخستین وظیفه شما در جلسه دفاع این است که آرامش خود را حفظ کنید، و بر اعصابتان مسلط باشید. تکنیکهای متعددی برای حفظ آرامش در شرایط استرس زا وجود دارد که در فصل دوم و سوم همین کتاب مفصلا به آنها اشاره کردیم. ضمن آنکه اگر شما تمام توان خود را برای برگزاری بهتر این جلسه بکار برید همین کافی خواهد بود و دلیلی برای نگرانی نیست. ما نمیتوانیم فراتر از توان جسمی، ذهنی و روانی خود کاری انجام دهیم و باید با این واقعیت روبرو شویم. فقط میتوانیم با تمرینهای مختلف این توان را بهبود بخشیم و خود را برای موقعیتهای دشوارتر آماده سازیم. جلسه دفاع هم تمرینی برای مدیریت جلسهای است که تاثیر مهمی در سرنوشت تحصیلی شما دارد و شما باید از این تمرین استقبال کنید و آن را به فال نیک بگیرید. ضمناً فراموش نکنید که هر روز صدها جلسهء دفاع در رشتههای گوناگون و در دانشگاههای مختلف دنیا برگزار می شود و دانشجویانی که ممکن است تجربه و توان کمتری از شما داشته باشند، این آزمون را با موفقیت پشت سر میگذارند و دلیلی ندارد که شما یکی از آنان نباشید.
2- پیش از جلسه از درستی و کارایی امکانات صوتی و تصویری سالن برگزاری جلسه اطمینان یابید. واقعیت این است که در جلسات دفاعیه کشورمان، کمتر جلسهای است که با مشکلات ویدئو پروژکتور یا ناهمخوانی فونتهای فایل پاورپوینت سروکار نداشته باشد. بر این اساس، پیشنهاد میشود بین یک تا نیم ساعت پیش از برگزاری جلسه به سالن مربوطه مراجعه کنید و از سلامت دستگاههای رایانهای آنجا مطمئن شوید. ضمناً بهتر است فایل پاورپوینت ارائه خود را در دو فرمت ۲۰۰۳ و ۲۰۰۷ ذخیره کنید تا مشکلی در اجرای آن نداشته باشید. اگر فایل را در فلش ذخیره کردهاید، بهتر است در دو فلش مجزا ذخیره شده باشد، تا در صورت بروز مشکل در یکی، امکان استفاده از دیگری باشد. ضمناً ارسال نسخهای از آن به نشانی ایمیل خودتان به عنوان پشتیبان سوم نیز توصیهای تکمیلی است. زیرا ممکن است به هر دلیل دستگاه مستقر در سالن توانایی کپی فایل شما را از فلش نداشته باشد، که در این صورت میتوانید آن را از ایمیل خود دریافت کنید. ضمناً فقط به امکانات رایانهای توجه نکرده و قلم و کاغذ هم برای یادداشت نظرات داوران همراه داشته باشید.
3-هر چه تعداد اسلایدهای فایل پاورپوینت کمتر و متن هر یک موجزتر باشد، بهتر است. فرصت شما برای ارائه گزارش شفاهی محدود و بین ۲۰ دقیقه تا نیم ساعت است. بنابراین، تعداد اسلایدها باید متناسب با این زمان باشد. مثلاً اگر بخواهد برای هر اسلاید حدود یک دقیقه وقت اختصاص دهید، آنگاه تعداد آنها باید بین ۲۰ تا ۳۰ عدد باشد. بنابراین، مراقب باشید تعداد اسلایدها بیش از این نباشد. ضمن آنکه متن هر اسلاید باید کاملاً موجز، مختصر و تیتروار تدوین شود. زیرا نه شما و نه حاضران در جلسه فرصتی برای مطالعه متنهای طولانی ندارید. بهتر است هر اسلاید حاوی چهار یا پنج سطر، و هر سطر شامل پنج تا هشت کلمه باشد. فراموش نکنید که استفاده از اسلاید برای یادآوری نکتههای اصلی در سخنرانی شماست و قرار نیست کل مطلب را در خود جای دهد. استفاده از تصاویر بزرگ و حجیم نیز در فایل پاورپوینت بیدلیل آن را سنگین ساخته و ممکن است نمایش فایل را با دشواری مواجه سازد. بنابراین، تصاویر مورد نیاز را کوچک و با حجم کم انتخاب کنید.
4-گزارش پژوهش خود را همچون داستانی جذاب و به زبانی ساده روایت کنید. بعضی از دانشجویان در ارائه گزارش شفاهی خود محتوای فایل پاورپوینت را روخوانی میکنند؛ یا متنی کاملاً رسمی را که قبلاً آماده کردهاند برای حاضران میخوانند. این روش دو اشکال عمده دارد. نخست آنکه وقتی شما متن پاورپوینت را برای اعضاء جلسه میخوانید، آنان نمیدانند به شما گوش دهند یا همراهتان همان متن را دنبال کنند. در این صورت ارتباط چندانی بین سخنران و شنوندگان برقرار نمیشود. ضمن آنکه جلسهء دفاع کاملاً خشک و رسمی خواهد بود و به تدریج شنوندگان دچار خستگی و ملال خواهند شد. برای حل این مشکل میتوانید داستان پژوهش خود را به زبانی ساده روایت کنید. بدیهی است همهء علاقهمندان میتوانند پس از جلسه متن پایاننامه را مطالعه کنند و نیازی نیست شما آن را برایشان بخوانید. مخاطبان شما آنجا حاضر شدهاند که داستان پژوهش را از زبان شما بشنوند. نه اینکه متنی که نوشتهاید برایشان بخوانید. در این روایت میتوانید به چگونگی یافتن این موضوع و انگیزهای که از انتخاب آن داشتید اشاره کنید. با چند مثال ساده نیز میتوانید به تبیین اهمیت موضوع بپردازید. اشاره به مهمترین یافتههای تحقیق نیز بخش دیگری از این روایت است. ضمناً فراموش نکنید که حتماً به مهمترین یافته تحقیق خود و آنچه بیش از بخشهای دیگر آن برایتان جالب بوده است، اشاره کنید. ادامه مطلب در سایت تحقیق یار